UNYANYASAJI WA WATOTO NI AIBU KWA TAIFA

Watafiti wa masuala ya haki za binadamu wamefanya utafiti na kutoa taarifa kwamba wapo watoto magerezani wanaochanganywa na watu wazima, hivyo kuainisha kuwa hayo ni mateso makubwa kwa watoto kisaikolojia na kimakuzi.

Sheria zinaruhusu watoto watukutu kuwekwa kifungoni, ila si kwa lengo la kuwapa adhabu, bali kuwapa mafunzo, lakini inapofikia hatua ya kuwekwa na watu wazima ambao wengi wao huwa wana makosa makubwa na tabia za ajabu, si jambo zuri kwa watoto.

Watoto wote wanahitaji ulinzi, kufundishwa maadili na kupewa makuzi mazuri yasiyo na misukosuko kama ile ya gerezani, kwani hata jela za watoto programu zake ni tofauti na zile za watu wazima.

Wakati wafungwa watu wazima wanapofanyishwa kazi kama vile za mashambani, ujenzi wa barabara, uchimbaji mawe na nyinginezo ngumu, watoto wanapaswa wapewe kazi ndogondogo kama vile za usafi na baadaye wawekewe walimu kwa ajili ya kuwapa elimu kwa mujibu wa viwango vyao vya ufahamu, ili hata wakitoka jela, wasiwe wameachwa mbali na wenzao waliokuwa shuleni.

Watoto wakiwa kifungoni na wakipewa mafunzo mema, wengi wao hubadilika kwa sababu tayari wameonyeshwa mwanga na pengine ni mazingira ndiyo yaliyosababisha wao kuwa watukutu, hivyo jamii inapaswa kuwapa mazingira mengine mazuri ya kujifunza na wala si ya kuwaumiza kisaikolojia na hata kuwapa madhara ya kimaumbile.

Uwepo utaratibu wa kuwatenga watoto na watu wazima katika maeneo kama ya jela, ambayo kimsingi kwanza mtoto si pahali pake, kwake yeye ni nyumbani ambako tunatarajia kuwa ndiko atakakopatiwa malezi, ikiwa itabidi awekwe mbali na wazazi/walezi wake, basi awekwe katika mazingira rafiki kwa afya yake ya kiakili na kimwili.

Yameibuliwa mengi, na mengine ya kutisha bila shaka hayakutajwa katika utafiti, sisi tunaungana na Tume ya Haki za Binadamu kuishauri serikali kuweka sehemu tofauti kwa kinamama wenye watoto wadogo ikiwa mama hao watakutwa na kadhia zitakazowalazimisha wawekwe kifungoni au kizuizini.

Jambo hilo kwa kawaida halihitaji hata kutungiwa sheria, bali dhamira tu ya kibinadamu inabidi itusute na kuona kuwa watoto hawastahili kuishi katika mazingira hatarishi. Mambo kama haya kwa kweli si ya kuyafumbia macho, na tunatarajia kuwa serikali yetu sikivu itakuwa imeyasikia na kudhamiria kuyafanyia kazi kwani ni wazi kuwa watoto hawa watakapomaliza kifungo chao, kuja kuwa raia wema katika jamii itakuwa ngumu kama ngamia kupita katika tundu ya sindano.

Tulidhani hili Serikali inaliona na haikupaswa isubiri iumbuliwe na utafiti, wakati sasa umefika wa kutoa kipaumbele katika ujenzi wa jela za watoto na sehemu za kuwaweka wanawake wenye watoto wanapokumbwa na mkono wa sheria.

Sababu za kuwa Serikali haina fedha, si sababu za kuridhisha, kwani vipo vipaumbele vingine vya Serikali ambavyo hupatiwa fedha kwa udi na ubani, hivyo hili la watoto nalo la kuwapatia mazingira salama, inabidi tuliweke katika vipaumbele vyetu vinavyochukua nafasi ya kwanza.

Tume ya Haki za Binadamu imefanya kazi yake ya kuibua madhila ya ukandamizaji wa haki za watoto katika jamii, sasa kazi iliyosalia ni ya serikali na jamii kwa upana wake, wakati umefika wa kulivalia njuga suala hili, kwa pamoja tupinge unyanyasaji huu mkubwa kwa watoto kwani ni aibu kwa taifa.

ZAWADI MUHIMU KWA MTOTO

Tumezoea kuwanunulia watoto wetu zawadi mbalimbali hasa katika siku muhimu kama kumbukumbu ya kuzaliwa. Mara nyingi zawadi hizo wanazifurahia sana wanapozipata na baada ya muda mfupi wanapoteza hamu nazo. Kuna zawadi za muhimu sana kwa mtoto wako na atakuwa nazo mwaka mzima na kuzifurahia siku zote.

1.Zawadi  ya Upendo
Muonyeshe mtoto wako kuwa unampenda kwa maneno na vitendo. Mkumbatie mara kwa mara hasa wakati akiwa na huzuni au hofu na umwambie ni jinsi gani unampenda na unashukuru Mungu kuwa naye kama mtoto wako.

2. Zawadi ya Maonyo
Unapoacha kumuonya mtoto pale anapokosea unakuwa unachangia katika kuyaharibu maisha yake. Mfundishe mtoto utii kwa wazazi na watu wote na hivyo atakuwa anamtii Mungu, na usiache kumuonya pale anapokosea.

3. Zawadi ya Muda
Uwe na muda wa kufurahi na kucheka na mtoto wako. Upatikane kwake pale anapokuhitaji akusimulie hadithi zake, akuulize maswali au tu kupata muda wa kuwa nawewe. Umpe muda wako bila masharti yoyote na awe huru kuwa na wewe bila kujisikia vibaya.

4. Zawadi ya Ukarimu
Mtoto anapofikia umri wa kuanza shule na kujenga marafiki kuna wakati atakuwa anakuja nao nyumbani. Mwonyeshe zawadi ya ukarimu kwa kuwakarimu marafiki zake na kutaka kuwafahamu zaidi.

DONDOO ZA MALEZI KWA MTOTO

Dondoo hizi zitakusaidia kwa mtoto wa kuanzia miaka miwili kuweza kujifunza kujitegemea katika mambo mbalimbali:

1. Mtoto anapovuliwa nguo / kuvua ili aende kuoga muonyeshe wapi pa kuweka nguo chafu na muache awe  anafanya hivyo yeye mwenyewe.

2. Kuwe na sehemu maalumu ya kuweka toys za watoto na mtoto aelewe kuwa kila anapomaliza kuchezea awe anazirudisha mahali pake. Hii itamjengea tabia ya kupanga vizuri vitu vyake.

3. Kwa wale wa miaka minne na kuendelea unaweza kununua majagi madogo ya kuweka maji na juisi ili waweze kumimina kwa ajili  yao wanapokuwa mezani, hivi wanakuwa wanajifunza kujitegemea.

4. Wale wanaofundishwa kutumia poti ni vyema ukimvalisha nguo ambazo ni rahisi yeye kuvua pale anapohitaji poti. Suruali na kaptula ziwe zenye mpira kiunoni  na sio zipu au vifungo maana itakuwa ngumu kuvua hali itakayompelekea kukata tamaa ya kuendelea kujifunza.

5. Kwa wenye miaka mitatu na kuendelea wanunulie vyombo imara vya udongo na hii itawafanya wajione sehemu ya familia kuliko kila mara wao wawe wanatumia plastiki na wakubwa vya udongo. Pia wataona wanathaminika na watajifunza kujali na kuwa makini maana wanajua wakidondosha au kutupa kitavunjika.

LISHE BORA KWA WATOTO WADOGO

Kwa miezi sita ya kwanza katika maisha ya mtoto chakula pekee ambacho wataalamu wa afya wanashauri apewe ni maziwa ya mama tu. Kunyonyesha ndio njia ya kwanza kabisa kumpa mtoto chakula. Unapoanza kumpa mtoto vitu vingine kama maziwa ya kopo wakati ana miezi michache utoaji wako wa maziwa unaathirika maana jinsi mtoto anavyonyonya ndivyo jinsi maziwa yanavyotengenezwa ndio maana watu wengi wanavyoanza kazi na kumuacha mtoto nyumbani maziwa yao yanaanza kupungua.

 Faida za kunyonyesha maziwa ya mama ni pamoja na:

Maziwa ya mama yana virutubisho vingi vya asili ambavyo ni muhimu sana katika ukuaji na kinga kwa mtoto. Humlinda na magonjwa mengi ya utoto pamoja na ‘allergies’ mbalimbali.

·       Hukuwezesha kuwa na ukaribu na mtoto wako.

·       Hukupunguzia uwezekano wa kupata kansa ya matiti.

·       Ni bure na unaweza kumpatia maziwa wakati wowote bila usumbufu.

Wakati gani Uanze Vyakula Vingine

Mtoto wako akifikisha miezi 6 unaweza kuanza kumpatia vyakula vingine kidogo kidogo (Kuna ambao kutokana na sababu Fulani daktari huwashauri kuanza mtoto akiwa na miezi 4 hivyo ni  vyema ukiwasiliana na daktari wako kwanza). Mtoto akianza kupewa vyakula nje ya maziwa mapema kabla ya miezi 4 ni hatari kwa afya yake maana mfumo wake wa kusaga chakula unakuwa bado haujawa tayari. Unapoanza kumpa vyakula vingine hauachi kumnyonyesha, unyonyeshaji unaendelea hadi miaka miwili na nusu.

Dalili kuwa mtoto wako yupo tayari kuanza vyakula vingine ni:

·       Amefikisha miezi 6

·       Anaweza kushikilia kichwa juu ( shingo imekaza)

·       Anaweza kukaa kwa kuwekewa kitu ( mfano kiti chenye mkanda)

·       Unapompa chakula na kijiko anafungua mdomo kutaka kupokea au anageuza uso kwa kukataa

·       Akipokea chakula anakiweka mdomoni na kujaribu kumeza na sio kukisukuma nje na kuacha mdomo wazi.

Miezi 6-9

Endelea kunyonyesha na anza kumpa vyakula vyenye madini ya chuma. Mtoto alishwe kwa ratiba inayoeleweka kila siku na katika ratiba hiyo hakikisha angalau mara moja kwa siku muda wake wa kula unakuwa sawa na muda wa familia yote ili muweze kula pamoja. Vyakula vyake viwe vimepondwapondwa kabisa ikiwezekana tumia blender na hakikisha anapata mlo kamili yani matunda, mbogamboga, mbegu, nafaka, nyama na samaki. Inashauriwa kutokuchanganya aina tofauti za nafaka kwenye unga mmoja unapomtengenezea uji, uwe na unga wa mahindi, ulezi,mchele n.k tofauti tofauti. Pika aina moja ya uji kwa wakati unaweza kufanya kwa wiki au vyovyote utakavyopenda.

Unapompa mboga au matunda anza na tunda moja moja kwa wakati. Osha vizuri matunda yako na katakata vizuri na kuponda ponda kisha mpe kiasi kidogo kwa wakati na kikibaki usikiweke, mtengenezee kile atakachokula tu. Matunda kama papai, parachichi na embe ni mazuri kwa kuanzia. Chemsha maharage, njegere au mboga za majani na kumpa supu kidogo kidogo, usiweke chumvi nyingi kidogo sana inatosha. Usimpe juisi za madukani, hakikisha unamtengenezea juisi wewe mwenyewe na usichanganye matunda mbalimbali kwenye juisi moja, na usiweke sukari kabisa.

Miezi 9-12

Katika umri huu mtoto anakuwa tayari amezoea ladha tofauti tofauti za vyakula mbalimbali nje ya maziwa. Anauwezo wa kukaa na kushikilia kitu kwa mikono yake na kuweka mdomoni hivyo anza kumpa matunda laini mkononi aanze kujifunza kula mwenyewe. Hakikisha vipande sio vidogo sana anavyoweza kumeza ili kuepuka hatari ya kukabwa. Kwa sababu pia atakuwa ameanza kuota meno atakuwa anapenda sana kutafuna tafuna. Katika umri huu pia unaweza kuanza kumpa kiini cha yai, ute wa yai hadi afike umri wa mwaka mmoja. Endelea kumnyonyesha ila kwa sasa anakula kwanza kisha ndio ananyonya maana akinyonya sana anaweza akakataa chakula. Usimpe chakula kimoja mfululizo kwa muda mrefu maana atakinai na kuanza kukataa chakula, mpe vyakula tofauti tofauti ili aendelee kupenda chakula.

Usalama katika Kula

·       Hakikisha haumuachi mtoto mdogo na chakula au kinywaji bila uangalizi hata kama ni maziwa ya chupa asije akapaliwa. Usimpe mtoto chakula au maziwa akiwa amelala, analia au anacheka.

·       Usimpe chakula ambacho kinaweza kumkaba au kumpalia kama karanga, maindi, zabibu n.k

·       Kabla ya kumpa mtoto chakula hakikisha umekiangalia joto lake usije ukamuunguza mdomo.

·       Usafi wa mtayarishaji, mlishaji na mlishwaji ni muhimu san asana.